Zedelgemse vertellingen

De Eerste Wereldoorlog liet ook in Zedelgem haar sporen na. In een reeks Zedelgemse vertellingen brengen we het dagelijkse leven tijdens de oorlog in Aartrijke, Loppem, Veldegem en Zedelgem opnieuw tot leven.

De filmpjes werden gemaakt naar aanleiding van Erfgoeddag 2021 met als thema ‘De nacht’. Wil je een of meerdere filmpjes voor een eigen activiteit gebruiken? Stuur een mailtje naar archief@zedelgem.be.

Wil je meer weten over de Eerste Wereldoorlog in onze gemeente? Dan is de publicatie ‘Aartrijke, Loppem, Veldegem en Zedelgem tijdens de Grote Oorlog’ iets voor jou.

Julie Cattrysse, dertien jaar wanneer de Eerste Wereldoorlog uitbreekt, woont met vader, moeder en zeven broers en zussen op ’t Veld, een gehucht van Aartrijke, vlak naast het Veldschooltje. Wanneer Duitse soldaten ingekwartierd worden in het schooltje is Julie getuige van een paar merkwaardige voorvallen. 

Bekijk hier het filmpje.

Julie Cattrysse, het jonge Aartrijkse meisje, ontsnapt niet aan de verplichte tewerkstelling voor de Duitsers. Samen met vriendin Alice moet ze op Vloethemveld ‘hurden’ vlechten, matten waarmee de loopgraven versterkt worden. En na een dag hard labeur was er telkens die lange voettocht naar huis, naar ’t Veld, een gehucht van Aartrijke, op haar klompen en door weer en wind.

Bekijk hier het filmpje.

De Duitsers ontbossen volop onze contreien en dat voor allerlei doeleinden. Op het Vloethemveld bouwen kolenbranders hun ‘meilers’ waarmee ze brandhout in houtskool omzetten. Julie moet nu helpen bij het verzamelen van het houtskool. Dorstig van het zware werk springen Julie en haar vriendin Alice wel eens binnen in herberg de Noordwandeling aan de Diksmuidse Heirweg voor een limonade.

Bekijk hier het filmpje.

Julie Cattrysse, het jonge Aartrijkse meisje, wordt opgevorderd om te gaan werken op het ‘proviand’. Van daaruit verdelen de Duitsers allerlei ‘marchandise’ over het front. In een oorlog geteisterd door honger liggen daar etenswaren voor het grijpen. Samen met haar werkmakkers drukt Julie suiker en haring achterover. De leukste dagen zijn echter die waarop er drank wordt gelost.

Bekijk hier het filmpje.

Arthur Naeyaert, de meester-smokkelaar uit Torhout, groeide in onze contreien uit tot ‘de schrik der Duitschers’. Aan de vooravond van zijn emigratie naar Canada in 1920 kijkt hij terug op zijn avonturen in en om Veldegem, waar hij altijd ergens kon onderduiken. Tot de Duitsers hem aan het einde van de oorlog te pakken hadden. Dit keer kon hij niet meer ontsnappen en Arthur werd ter dood veroordeeld. 

Bekijk hier het filmpje.

17 Oktober 1918. Torhout is al bevrijd. De Belgische cavalerie nadert Zuidwege over de steenweg, waar de Duitsers een logistiek bolwerk met werkplaatsen, magazijnen en bunkers hebben uitgebouwd. Veldegem is snel bevrijd, maar Zuidwege wordt een ander paar mouwen. Dan chargeren de gidsen te paard in volle galop recht op dit belangrijke kruispunt af. 

Bekijk hier het filmpje.

De invasie van de Duitsers overrompelt een landelijk dorp als Loppem. De eerste dagen van de bezetting zijn chaotisch. Baron van Caloen, burgemeester van Loppem, moet geregeld tussenbeide komen. Algauw wordt in een herenhuis in de Stationstraat een Ortskommandantur opgezet. De bezetter laat nooit zijn waakzaamheid varen en verstevigt zijn greep op het dagelijkse leven door de ene verordening na de andere uit te schrijven.

Bekijk hier het filmpje.

Door de vele opeisingen lijdt ook de bevolking in Veldegem constant honger. De Duitsers controleren alles, de oogst van het graan, het dorsen, het malen... Maar dat is zonder de moed van de boeren gerekend. Zij nemen elke kans te baat om de bezetter van alles te ontfutselen. Telkens er gedorst wordt, gaan ze aan de haal met een paar zakken ‘schoon graan’. 

Bekijk hier het filmpje.

Het is een zomerse dag en op de koer van herberg de Lekpot drinken zeven vrienden samen een frisse pint. Maar schijn bedriegt. De loopgravenoorlog aan de Ijzer woedt nog in alle hevigheid. En ook in een dorp als Loppem is de oorlog volop voelbaar. Om de haverklap schrijft de bezetter een nieuwe verordening uit. Egdar Surmont wordt aangewezen als de enige die nog buitenshuis foto’s mag nemen. Bekijk hier het filmpje.

Foto

Een gezellig tafereel bij de Lekpot met van links naar rechts: jachtwachter Bocquez, "Spreeuwe" De Wispelaere, Henri Van Reybrouck, "Pier van Barbiers" Pieter Anseeuw, onderwijzer en koster Edgard Surmont, brouwer Karel Vanden Abeele en Kuiper Alphonse Tanghe. - Collectie Gemeentearchief Zedelgem

Jaarlijks trekken de Franschmans naar Frankrijk. Het zijn arme seizoenarbeiders die maanden aan een stuk gaan zwoegen in de bieten- en vlasteelt. Wanneer in augustus 1914 de oorlog uitbreekt keren ze hals over kop terug naar huis. Afgesneden door de frontlijn moeten ze noodgedwongen vier seizoenen lang thuis blijven en ontberen ze deze broodnodige inkomsten. Bekijk hier het filmpje.

Julie Catrysse, het jonge Aartrijkse meisje, wordt eveneens verplicht te gaan werken op het vliegveld, niet ver van het huidige kasteel d’Aertrycke. Zij is getuige van een vreemd voorval. Een vreemdeling met meer dan gewone interesse voor de vliegtuigen duikt op uit het niets. En verdwijnt even mysterieus. Het scheelt niet veel of Julie en haar werkmakkers delen in de brokken. Bekijk hier het filmpje.

Bertha, uit Veldegem, is bevriend met de zus van Arthur Naeyaert, de meester-smokkelaar uit Torhout. Wanneer Arthur na het begaan van een moord onderduikt op het erf van haar vader beleeft ze een bangelijk avontuur. Arhur wordt er door de Feldgendarmen ingerekend maar ontsnapt even snel weer uit de handen van de Duitsers. Zijn eerste maar niet zijn laatste ontsnapping. Bekijk hier het filmpje.

De Duitsers gebruiken de stoomtram op de lijn Brugge - Leke om materiaal naar het front te vervoeren. De locomotief krijgt de zwaar geladen wagons de ‘berg’ van Aartrijke niet op. Dus wordt onderaan de helling een depot met briketten opgezet waarmee de machinist de ketel onder voldoende druk moet krijgen. De briketten oefenen een onweerstaanbare aantrekking uit op een bevolking die in de winter vreselijke kou lijdt. Bekijk hier het filmpje.

In afwachting van de bevrijding van de rest van België wordt het kasteel van Loppem als koninklijke residentie ingericht. De nieuwe regering neemt er een aantal vooruitstrevende beslissingen, zoals de invoering van het algemeen enkelvoudig stemrecht (voor mannen). Conservatief België reageert verontwaardigd en spreekt van een staatgreep. Na een maand neemt de koninklijke familie afscheid van de baron en zijn gezin. Prinses Marie-José ontvangt een bijzonder geschenk van dochter Germaine. Bekijk hier het filmpje.

Foto

het Kasteel van Loppem als decor voor belangrijke politieke beslissingen op het einde van de Eerste Wereldoorlog - Collectie Gemeentearchief Zedelgem

Samen met haar zusters en broer helpt Martha haar vader Louis D’Hondt bij de lokale voedselbedeling van het Nationale Hulp- en Voedingscomiteit in Loppem. Het dorp gaat gebukt onder de vele opeisingen door de bezetter. Voedsel wordt met de dag schaarser. En dan is er die strenge winter van 1917. Er is nu volop sprake van een hongersnood. Bekijk hier het filmpje.

Marie Vandaele, uit Zedelgem, wordt samen met haar zuster Julia opgevorderd om metsers ‘te dienen’ die volop bezig zijn met de bouw van een cinema. Zedelgem ligt op veilige afstand van het front en de afgeloste soldaten kunnen hier komen uitrusten. Marie leert de Duitsers kennen als een volk dat elke gelegenheid te baat neemt om te musiceren en te feesten. En dan zijn er nog hun vreemde gebruiken bij Kerstmis. Bekijk hier het filmpje.

Foto

De lustige vriendinnen van de kinobouw: v.l.n.r. (staande): Julia Vandaele, Maria Allemeersch, Ida Soubry, Marie Vandaele; (geknield): Madeline Roose, Marie Soubry; (liggend): Lisa Roose en Emma Segaert - Collectie Gemeentearchief Zedelgem