Hemelwaterplan

Door de gevolgen van klimaatverandering worden we steeds vaker geconfronteerd met veranderende neerslagpatronen. In Vlaanderen betekent dit meer regenval in de winter en drogere zomers. Daarnaast zien we dat de intensiteit van de buien toeneemt, met korte, hevige regenval die afgewisseld wordt door langere droge periodes. Om hierop in te spelen, is het essentieel om niet alleen meer ruimte te creëren voor water, maar ook actief bij te dragen aan het aanvullen van het grondwater. Verder is de waterkwaliteit, het bouwen in overstromingsgevoelige gebieden en overbelasting van de riolering ook van essentieel belang. 

Met een hemelwater- en droogteplan kan een integrale aanpak worden ontwikkeld, die focust op het optimaal vasthouden, hergebruiken, infiltreren en bufferen van hemelwater ter plaatse. Pas als laatste stap wordt het water vertraagd afgevoerd. Alleen door het watersysteem als geheel te benaderen – inclusief grondwater, oppervlaktewater en hemelwater – kunnen we wateroverlast en waterschaarste effectief aanpakken.

Het hemelwaterplan is een langetermijnvisie over hoe we in de toekomst omgaan met regenwater. Het plan brengt de huidige situatie in kaart. Er wordt gevisualiseerd waar er momenteel al een gescheiden rioleringsstelsel ligt. De zogenaamde regenwaterassen kunnen ondergronds (riolering met enkel hemelwater) of bovengronds liggen (grachten). Ook worden de plaatsen met wateroverlast geïnventariseerd en tot slot wordt er een analyse gemaakt van de zones met infiltratiemogelijkheden.

Door al deze gegevens naast elkaar te leggen kom je tot bepaalde probleemzones. De probleemzone is een zone waar infiltratie moeilijk is of er geen mogelijkheid is tot het afvoeren van hemelwater via riolering, grachten of waterlopen.

Voor deze zones wordt samen met de andere waterbeheerders (Aquafin, Polderbesturen, Provincie, VMM …), onze buurtgemeentes en andere belangrijke overheden naar optimale oplossingen gezocht. Enkele van deze oplossingen zijn reeds opgenomen in het Riviercontract van de Kerkebeek. De visie die hierbij gecreëerd wordt zal stap voor stap in de praktijk vertaald worden.

Wanneer hemelwater op verharding valt stroomt het grotendeels af naar de regenwaterassen (grachten, beken en riolering). Vroeger werd regenwater, samen met afvalwater, in de riolering verzameld en naar de zuiveringsinstallatie afgevoerd. Dit leidde tot onnodige belasting van het rioolstelsel en de zuiveringsinstallaties, omdat regenwater meestal relatief schoon is en geen behandeling nodig heeft. Het is tegenwoordig niet meer wenselijk om proper regenwater naar een zuiveringsstation te sturen, omdat dit niet efficiënt is en extra kosten met zich meebrengt.

Om beter met regenwater om te gaan, wordt er nu gezocht naar oplossingen die dichter bij de natuurlijke situatie liggen. Hierbij wordt gebruikgemaakt van het principe van natuurlijke infiltratie, buffering en hergebruik van regenwater. Het doel is om het regenwater zoveel mogelijk lokaal vast te houden en het op een natuurlijke manier te verwerken, zodat het niet overlast veroorzaakt of onnodig wordt afgevoerd.

Een belangrijke leidraad in dit proces is de Ladder van Lansink, een principe dat oplossingen voor het beheer van hemelwater rangschikt op basis van wenselijkheid en milieuvriendelijkheid. De ladder bestaat uit verschillende stappen, van de meest wenselijke tot de minst wenselijke:

1. Voorkomen: Het voorkomen van regenwaterafvoer, bijvoorbeeld door het aanleggen van groene daken of het gebruik van waterdoorlatende verharding.
2. Vasthouden: Het regenwater ter plaatse vasthouden door middel van infiltratie in de bodem, het aanleggen van regenwaterbuffers of vijvers, zodat het water de natuur kan infiltreren en het grondwater kan aanvullen.
3. Hergebruiken: Het hergebruiken van regenwater voor bijvoorbeeld irrigatie, het doorspoelen van toiletten of andere niet-drinkbare doeleinden.
4. Afvoeren: Pas als laatste optie wordt het regenwater afgevoerd naar het riool of oppervlaktewater, maar dan wel op een gecontroleerde en vertraagde manier om wateroverlast te voorkomen.

Door het regenwaterbeheer volgens de Ladder van Lansink in te richten, wordt het hemelwater niet alleen op een efficiënte en milieuvriendelijke manier beheerd, maar wordt ook de druk op het rioleringsstelsel en de zuiveringsinstallaties verminderd, wat bijdraagt aan een duurzamer waterbeheer.

Ook jij kan zelf stappen ondernemen door slim om te gaan met het regenwater in je huis en tuin. Je dak en tuin kunnen met wat simpele aanpassingen klimaatbestendiger worden ingericht. Meer groen zorgt voor een betere infiltratie van je ondergrond en verlaagt in de zomer de temperatuur in de gemeente (hittestress). Via blauwgroenvlaanderen.be kun je de maatregelen bekijken om jouw dak, gevel, oprit of tuin klimaatbestendig te maken.